(Viết cho nhóm sản xuất thuộc CLB con dượng)
Có một bạn “con dượng” dự thi mứt thanh long, bữa gặp ở Villa De Tony, dượng đặt tên ngoại quốc là Harrod, rồi động viên nên về quê sản xuất mứt trái cây. Bạn về, tách riêng ½ diện tích nhà để làm xưởng, liên hệ với vùng nguyên liệu, thiết kế bao bì nhãn hiệu, tìm kiếm chỗ mua máy móc xong xuôi. Cái hôm bữa, dượng đang ngồi ăn trong nhà thì thấy con Lu xoắn đít vẫy đuôi, bèn sai gia nhân ra coi ai cứ thụt thò ngoài biệt thự 12 tỷ của mình vậy. Thì ra là cậu Harrod. Thấy nó đen thui, ốm nhách, đứng thở hổn hển trình bày, nói con nghĩ nát óc rồi mà vướng phải 2 vấn đề là VỐN và MÁY MÓC, dượng nói thôi vô uống nước rồi đi về đi. Bữa nào rảnh, dượng lên page chỉ cho, chỉ sỉ chứ không chỉ lẻ mắc công quá.
Về máy móc, nếu MUA NGUYÊN DÀN MÁY chỉ để làm mẫu chào hàng, thì rất rủi ro, vì chưa chắc mẫu đó được thị trường chấp nhận. Mình có liên hệ các đại học như BK, Tôn Đức Thắng, Cần Thơ hoặc bất cứ trường nào gần nhất mà có khoa CÔNG NGHỆ THỰC PHẨM. Phòng thí nghiệm ở đó đều có tủ sấy, tủ đông, tủ hấp, trích ly, cân đo đong đếm hút chân không, hóa chất bảo quản hay cái gì cũng có…chỉ là không sản xuất quy mô lớn được thôi. Mình cứ gõ cửa. Tìm kiếm hỏi miết cũng ra à.
Hoặc một giải pháp nữa là nhờ các công ty trong ngành, cái này phải làm quen với bộ phận sản xuất các nhà máy, thuyết phục người ta. Cứ gõ cửa đi. Làm ăn là không ngại. Ngại, tự ái, mắc cỡ, sĩ diện, háo danh, hoang phí tiền…đều không có trong từ điển của giới làm ăn chân chính.
Kể nghe, năm 2001, dượng xuất khẩu dầu tràm. Dầu chiết xuất từ cây tràm, dùng cho phụ nữ mới sinh rất tốt, bên Nhật đặt hàng nhưng VN mình sản xuất thủ công còn tạp chất. Cái dượng mới liên hệ công ty dược phẩm gì trên đường Cách Mạng Tháng Tám quên tên rồi, nó đồng ý giúp dượng làm ở quy mô phòng thí nghiệm 10 lít. Rồi nó có bảng phân tích COA (certificate of analysis) luôn, có giấy này mới gửi DHL được. Khách hàng thấy OK nên qua đặt hàng khí thế, sau này tụi Nhật đem máy móc rồi qua sản xuất luôn dưới Long An, họ mời dượng về làm giám đốc nhưng dượng mắc đi Mỹ học nên đâu có nhận lời được. Dượng từ chối làm tụi nó khóc quá trời (khóc bằng tiếng Nhật).
Lúc hãng Phượng Tím mới ra đời, dượng cũng đi gia công. Dượng lên các phòng thí nghiệm các nhà máy nhờ nó làm cả chục mẫu…rồi mang đi hội chợ chào hàng. Khách chọn 1 mẫu rồi yêu cầu sửa đổi theo đúng ý thích của thị trường họ. Mình về làm tới làm lui cả chục lần họ mới OK, rồi mới đặt đơn hàng thử nghiệm gọi là trial order, chỉ có 1-2 container thôi, mình nào dám đầu tư máy móc. Trong khi các nhà máy có chạy hết công suất đâu, mình đem công thức, bao bì của mình tới, kêu họ sản xuất cho mình lúc họ rảnh rỗi. Họ cũng phải trả lương công nhân bao nhiêu đó/tháng, nên có việc làm thêm cho anh em, họ còn mừng. Sau này khi đơn hàng lớn rồi, thì mới tự lập xưởng sản xuất, gia công mãi như thế không chủ động được, vì mình chỉ là con nuôi, họ phải ưu tiên con đẻ của họ.
Về mặt bằng sản xuất, đầu tiên thì tự quy mô ở nhà, cái máy nhỏ nhỏ đóng gói, hơ lửa dán keo lại cũng được. Hồi năm 2 ĐH, dượng về Cửa Bé, đi 1 vòng coi nhà nào có nước mắm ngon, lên chi cục đo lường chất lượng Khánh Hòa đăng ký nhãn hiệu “nước mắm Tony Cocky” xong, đem vô Sài Gòn bán. Dượng mò lên nhà máy Ngọc Nghĩa trên khu CN Tân Bình mua chai, nó có bán lẻ. Cứ cuối tuần, ngoài Nha Trang gửi vô cho dượng 10 can 200 lít, dượng sớt ra chai, dán nhãn rồi đi bán cho các cửa hàng tạp hóa khu vực phường 13 Bình Thạnh. Người ta góp ý là chai nước mắm phải cái màng phủ trên cái nắp, nếu không, nhìn không an toàn. Hồi đó làm gì có internet mà tìm kiếm. Dượng mò xuống Chợ Lớn mất mấy ngày mới tìm ra cơ sở sản xuất MÀNG CO, lao vô tìm hiểu. Người ta chỉ mình dùng cái mấy sấy tóc, trùm màng co vào đầu chai và sấy 1 cái là nó ôm cái nắp chai ngay.
Dượng bán cũng được lắm, cứ buổi nào lên trường thì thôi, bữa nào ở nhà là đi giao nước mắm, rồi 5h chiều là thay đồ lên thư viện học đến 8h đêm mới về. Mấy năm ăn học cũng nhờ cái nước mắm này và nhiều business khác nữa nên sống cũng phong lưu, tốt nghiệp vẫn loại giỏi như ai. Ngày chuẩn bị ra trường, dượng tặng cái business nước mắm cho thằng Tú, một đứa ở cùng nhà trọ, dân Bà Rịa, vì thấy nó tử tế đàng hoàng trung thực. Dượng hướng dẫn nó cách sản xuất xong, dắt nó đi 1 vòng thăm khách hàng, nói các cô các chú ơi, con học xong rồi, con chuẩn bị vô tòa nhà cao ốc làm rồi, thằng em này thế con, có gì cô chú giúp đỡ nó nhen. Thằng Tú cũng làm y chang dượng vậy, nhưng nguồn nước mắm là từ dưới Lộc An Bà Rịa chứ hẻm phải nước mắm Nha Trang. Khi nó ra trường nó lại chuyển cho 1 đứa khác làm.
Dượng ham lao động nên rất ghét cái bài hát gì mà mấy đứa sinh viên hay ê a “ bạn tôi, sáng nhịn ăn, lên giảng đường”. Mắc mớ gì phải nhịn, cứ phở bò phở gà quất tới cho dượng. Đừng lấy tiền của mẹ của cha, nhục lắm. Tự làm thêm đi...
